Er moet een moment zijn geweest dat ik me voornam nooit zoals mijn moeder en haar vriendinnen te worden. Mijn moeder, met haar korte stekeltjeshaar en make-up-loze gezicht, met haar feministische posters die pontificaal in de woonkamer prijkten, met haar vrouwencafé en haar vrouwenvormingscentrum, met haar luide stem en uitgesproken mening. Mijn moeder, die mopperde als Henny Huisman in de Miniplaybackshow weer eens alleen ‘jongens’ zei in plaats van ‘jongens en meisjes’ en die bekende liedjes verbasterde tot feministische strijdliederen met haar zanggroep ‘t Klapstuk. Ik wilde een moeder die een mantelpakje droeg, en lippenstift, en een parelketting, niet eentje die na de scheiding zomaar die mooie trouwjurk weggooide.
 
Toch lijk ik inmiddels veel meer op mijn moeder dan ik toen voor mogelijk hield. Haar feministische opvoeding heeft duidelijk effect gehad – innerlijk althans. Uiterlijk niet; ik ben een vrouw en dat mag gevierd worden met rode lippenstift en hoge hakken. Maar ook ik mopper nu als ik sekse-ongelijkheid bespeur, ook ik maak me druk om ‘de vrouwenzaak’. Toch heb ik – op een tweetal kritische artikelen over seksistische videoclips in de Vara Gids na – het nooit aangedurfd me te profileren als feministische journaliste. Ik wilde niet te boek staan als een zure zeurkous, als iemand die ‘waarschijnlijk lelijk en daarom anti-man’ is, of als iemand waar juist wel ‘een piemel in moet’. Bang voor de mening van de buitenwereld dus.
 
Maar nu. 
​Keulen.
 
De teller van aangiften staat sinds vandaag op 516, waarvan veertig procent wegens aanranding. Afgelopen weekend bleek daarnaast dat deze ‘incidenten’ op meerdere plaatsen in Europa hebben plaatsgevonden. Treurig genoeg krijgt 1 op de 3 vrouwen in haar leven te maken met seksueel geweld, maar dit is toch wel een nieuw dieptepunt. We hebben het hier over een georganiseerde aanval, waarbij honderden vrouwen werden ingesloten tot ze geen kant meer op konden.
 
Op mijn Facebook-timeline blijft het ondertussen angstvallig stil. Waarom? Is het omdat we onze vingers niet willen branden aan iets wat (voormalige) asielzoekers wellicht in een verkeerd daglicht stelt? Is het omdat nog steeds niet duidelijk is wat er nu precies gebeurd is? Is het omdat vrouwen inderdaad – zoals de Keulse burgemeester Henriette Reker zei – een armlengte afstand hadden moeten houden? Of is het omdat iemand aanranden nu eenmaal minder erg is dan iemand afslachten met een Kalasjnikov?
 
Vanaf 1978 werden in Nederland jaarlijks zogenaamde heksennachten gehouden, waarbij groepen vrouwen ’s nachts de straat op gingen, gewapend met fakkels en spandoeken, om de nacht ‘terug te eisen’ en te demonsteren tegen aanranding en verkrachting. "Whatever we wear and wherever we go, yes means yes and no means no!" was een van de leuzen van de demonstranten. Op het hoogtepunt deden wel 1500 vrouwen aan zo’n heksennacht mee. Er kwamen ook mannen op de demonstraties af, maar meestal niet om mee te demonstreren. Nee, ze kwamen om te protesteren en de sfeer werd soms ronduit vijandig. Zo werden vrouwen bespuugd en bekogeld met voorwerpen en het kwam zelfs voor dat auto’s op de stoet inreden.

Inderdaad, een stukje over U2. En inderdaad, andere opiniemakers hebben hun zegje allang gedaan en de band is het land alweer uit. Toch wil ik ook een duit in het zakje doen. Ik heb er lang over na moeten denken wat ik eigenlijk wilde schrijven en de opties waren eindeloos. Het zou kunnen gaan over al die geweldige stuurlui die aan wal staan en hun oordeel geven, smaakverschillen, minachting. Ik zou een zuur stukje kunnen schrijven, maar dat had ik al eerder gedaan en daarnaast: mijn verdediging hebben ze helemaal niet nodig en ik wil niet nog meer negatieve energie verspreiden.

Nee, dit stukje gaat over liefde. Als er één band is die liefde begrijpt en verspreidt, is het U2 wel. Het is ongelofelijk hoe ze je tijdens hun concerten optillen, hoe ze je langzaam doen wegzweven in een euforische staat van pure liefde – voor het leven, voor de mensheid, voor de muziek. U2 belichaamt voor mij de kracht van muziek; hoe die kan verbinden en hoe er een magisch energieveld kan ontstaan tussen artiest en publiek. Elevation indeed.

Die politieke en maatschappelijke boodschappen dragen daar wat mij betreft juist nog meer aan bij. Het zijn boodschappen van liefde, van hoop en geloof in de kracht van menselijkheid en mededogen. Van een innerlijke noodzaak voelen goed te doen.

Dat is een erg christelijke boodschap, dat klopt. Maar dat is niet zo gek voor een band waarvan driekwart in de begindagen in de ban was van een bijbelgroep die een alternatieve versie van het christendom propageerde. Het is geen geheim dat U2 christelijke waarden verkondigt, de songteksten staan er bol van. En dat is ook gedeeltelijk wat me zo aanspreekt.

Misschien ben ik veel christelijker dan ik denk.

Want als je de boodschap van Jesus in zijn meest pure vorm bekijkt, zonder al die religieuze ruis, is het een boodschap van liefde. Liefde is de rode draad in het werk van U2. Liefde in al zijn verschijningsvormen. Passie voor rock ‘n’ roll en spektakel, compassie voor Afrika, trouw aan elkaar als band, trouw aan de fans.

Bij alle concerten die ik van U2 heb bezocht bekruipt mij op een gegeven moment hetzelfde gevoel. Als al die duizenden, vaak zelfs tienduizenden mensen om me heen langzaam opstijgen, high van liefde, denk ik steeds: onthoud dit gevoel, dit is hoe je wilt leven. Dit is het wereldbeeld waar je voor moet kiezen. Want hoe je naar de werkelijkheid kijkt is een keuze, zoveel staat vast voor mij. Kies ik voor cynisme, voor alles kapot analyseren, voor oordelen, of kies ik voor liefde? Ga ik twijfelen aan belastingconstructies, aan goede bedoelingen? Ga ik meehuilen met de wolven? Of vertrouw ik op mijn hart?

U2 herinnert me aan het feit dat ik kan kiezen voor het goede in mensen en dat zelfs als het tegendeel bewezen mocht worden, ik kan kiezen ze te vergeven.

Op het moment dat het concert afgelopen zaterdag in de Ziggo Dome zijn climax bereikte en zeventienduizend stemmen Pride (In The Name Of Love) meezongen, kreeg ik de neiging om net als Peter Pan in Finding Neverland heel hard te gaan roepen: “If you believe, clap your hands!” 

Mocht ik in jouw bijzijn opeens in mijn handen gaan klappen op het moment dat de negatieve energie de overhand neemt, dan weet je nu waarom. 

Toen ik gisterenavond uit zaal 1 van Kriterion kwam na het zien van Amy, de documentaire over het korte leven van Amy Winehouse, wilde ik het liefst in een hoekje kruipen en janken. Het was zo intens verdrietig om een talentvolle jonge vrouw zichzelf van zo dichtbij ten gronde te zien richten. "Dit is iemand die probeert te verdwijnen", omschrijft vriend en collega Mos Def het treffend in de film.

Ik was ooit op een – geloof ik – eendaags festival van MTV, in juni 2004. Het heette iets met ‘Summer’ en het was in recreatiegebied Spaarnwoude. Het leek mij wel een leuke dagbesteding; mijn vriend moest er werken en ik had toch niets beter te doen. 

Oh ja, en Amy Winehouse trad er op.

Ik kende haar muziek niet heel goed. Ze had een half jaar eerder haar debuutalbum Frank uitgebracht, dat wist ik wel, want mijn vriend luisterde er veel naar. En ze gold als een groot talent dus ik was nieuwsgierig.

Dat optreden daar in Spaarnwoude vond plaats in een soort tijdelijke keet, type ouderwetse strandtent en het publiek bestond veelal uit babbelende ballen in pak, die door MTV waren uitgenodigd. De keet was half leeg en het grootste deel van de mensen stond door de show heen te kletsen.

Ik moet eerlijk toegeven; ook ik hoorde niet direct hoe bijzonder Amy was.

Pas bij Back To Black, twee jaar later, werd ik gegrepen door Amy’s muziek, net zoals de rest van de wereld. Begin 2007, net na de release van het album en op het punt van wereldwijde doorbraak, trad ze op in Kalkscheune, een relatief kleine club in Berlijn. Het was een weergaloze show die geldt als een van haar beste in Europa. Persoonlijke issues had ze destijds al (in de wandelgangen van de muziekindustrie was haar bijnaam Amy Housewine), maar de echte problemen begonnen die zomer, toen ze optredens begon af te zeggen en haar drugs- en drank-gerelateerde “schandalen” de boventoon begonnen te voeren in de media.

In oktober van dat jaar, slechts negen maanden na Kalkscheune, trad ze weer op in Berlijn, in Tempodrom. Het was de opener van haar Europese tournee en ze had al een hele tijd niet meer opgetreden. Heel de wereld was benieuwd hoe ze het ervan af zou brengen. Het concert begon anderhalf uur te laat en Amy Winehouse zag er slecht uit. Die middag was ze niet komen opdagen voor de soundcheck en het gerucht ging dat ze de hele middag had zitten drinken. Ze oogde nerveus, plukte eindeloos aan haar kapsel en veegde haar mond continu dwangmatig af. Ze wist dat ze tentoongesteld stond voor een meedogenloze meute, die stond te wachten tot ze op haar bek zou gaan. Alleen was het dit keer niet de vrouw met de baard op de 19e eeuwse kermis waar om gelachen werd, maar de vrouw met de bebloede balletschoentjes. Naarmate de show vorderde, leek ze meer en meer te worstelen. Het gegniffel en de slechte heroïnegrappen om me heen maakten plaats voor ongemak en medelijden. Al na 55 minuten verliet ze haastig het podium. Een paar weken later vond een inval in haar huis plaats en werd haar man gearresteerd, eind november zegde ze al haar concerten en andere promotiebezoeken af.

Machteloosheid, verdriet, maar ook woede vochten om voorrang tijdens het kijken naar Amy. Wat moeten de media een feest hebben gehad met deze mateloze, zelfdestructieve vrouw. Als hongerige wolven volgden ze haar overal, wachtend op een nieuwe struikelpartij, nog bloediger taferelen en nog meer uitgesmeerde eyeliner.

Ik haat ze, die laffe, opportunistische klote-paparazzi.

Verdrietig was ik vooral om Amy’s moeder, een fragiel vrouwtje, kleiner nog dan haar beroemde dochter. Aan het begin van de film vertelt ze dat ze niet sterk genoeg was om tegenwicht te bieden aan haar losgeslagen tienerdochter en dat Amy zelf haar aanspoorde strenger te zijn, omdat ze dat nodig had. Zou het geholpen hebben? Ik weet het niet, maar ik ben bang dat die arme Janis Winehouse nog elke dag verteerd wordt door deze vraag. 

Het moet augustus 1994 geweest zijn. Op de Wikipedia-pagina van de Sneekweek staat dat die elk jaar in die maand plaatsvindt en ik was met mijn studievriendin Janneke, die ik een jaar eerder nog niet kende. Een jaar later zat ik in Londen als au-pair. En op de Wiki-pagina van Counting Crows staat dat Mr Jones in april 1994 uitkwam.

Janneke’s ouderlijk huis stond ergens in een weiland rond Sneek. Waarom we naar de Sneekweek gingen weet ik niet meer, waarschijnlijk vond Janneke dat ik dat een keer mee moest maken. Het was iets met zeilen begreep ik, al heb ik uiteindelijk geen zeilboot gezien. Hoe lang we precies in Friesland waren weet ik ook niet meer. Twee dagen? Vier? Haar ouders waren op vakantie dus we hadden het rijk alleen. Het was warm die dagen, dat weet ik nog wel. Overdag hingen we in en rond het huis en luisterden we muziek. Herstel: we luisterden Counting Crows. August & Everything After om precies te zijn, de debuutplaat. In mijn herinnering stond ‘ie simpelweg op repeat. De melancholieke liedjes; de gepijnigde stem van zanger Adam Duritz; de teksten over moeizame relaties en hartezeer; we vraten het op. 

’s Avonds fietsten we naar Sneek, waar we deden wat de meeste 19-jarige meisjes doen als het feest is: veel te veel drinken en jongens zoeken om mee te zoenen. Daarna fietsten we in het donker, met alleen het licht van de maan als gezelschap, door de weilanden. Om over de slootjes heen te komen moesten we over smalle balken fietsen die over het water heen lagen. Het is een mirakel dat we niet  gevallen zijn. En in de late ochtend, als we onze roes hadden uitgeslapen, begon Adam Duritz weer van voren af aan met Round Here. Twee negentienjarige meisjes, net puber-af en op het scharnierpunt van volwassenheid, alleen op een boerderijtje met vijf muzikanten uit Berkeley, Californië als enige gezelschap. En maar luisteren naar die gepijnigde Adam Duritz en zijn donkere verhalen.

But the girl on the car in the parking lot
Says: "Man, you should try to take a shot
Can't you see my walls are crumbling."

Then she looks up at the building
Says she's thinking of jumping.
She says she's tired of life;
She must be tired of something.

'Round here she's always on my mind
'Round here (hey man) I got lots of time
'Round here we're never sent to bed early
And nobody makes us wait
'Round here we stay up very very very very late

In de jaren daarna bleef ik geïnteresseerd in Counting Crows en zag ze meerdere keren live. In 2004 mocht ik ze zelfs de hand schudden in Ahoy. Daarna verloor ik mijn interesse – ik kende dat gekweel van Duritz zo langzamerhand wel. Maar gisterenavond liet ik me toch weer een keer verleiden tot een live concert, in de Philharmonie in Haarlem. Van tevoren mocht ik even gedag zeggen in de kleedkamer. Ik keek Adam Duritz aan, die daar tegenover me stond met dat rare ananashaar, gekleed in een korte broek met daaronder lelijke gympen, en dacht: Jij hebt 21 jaar geleden zo’n enorme rol gespeeld in mijn leven, je hebt geen idee. Jij was zo belangrijk voor me, ondanks dat ananashaar. En nu ben ik hier, op m’n veertigste, en zing jij nog steeds Round Here.

En ik zing weer mee - woord voor woord. 

Tien jaar geleden mocht ik Anton Corbijn interviewen. Ik was groot fan van zijn foto's en videoclips en er was net een overzichts-dvd uitgekomen van zijn clipwerk. Zijn filmdebuut 'Control' bestond op dat moment alleen nog op papier. Collega-journalisten en mensen uit de muziekindustrie hadden me gewaarschuwd dat hij weinig spraakzaam was en erg nors kon zijn, dus ik was behoorlijk zenuwachtig. De opluchting was dan ook groot toen ik tegenover me een vriendelijke, grappige, kletsgrage gesprekspartner vond, die bovendien openhartig praatte over de soms moeizame relatie met artiesten als U2 en Depeche Mode - en natuurlijk over de totstandkoming van al die legendarische videoclips.
(foto: Larry Mullen en Samantha Morton in 'Electrical Storm')

Ook de video die Corbijn maakte bij U2’s klassieker ‘One’ werd aanvankelijk afgekeurd. De bandleden wilden de opbrengst van de single aan een aids-organisatie doneren en dachten dat het door hun rol als travestieten leek alsof ze homo’s de schuld gaven van aids. “Dat was een zeer bittere pil, dat had ik toen helemaal niet in de gaten. Toen die single uit de hitlijsten verdwenen was, hebben ze hem alsnog aan MTV gegeven. Tja, en een jaar later is het opeens Bono’s favoriete video. Dat is het probleem met video’s: om ze te zien als kunstwerk moet je ze weghalen van chartsucces. Dan is niet aan de orde of hij veel wordt gedraaid, dat is een veel eerlijkere manier om naar een video te kijken. ‘One’ was ook geen gewone video voor mij. Ik had namelijk in 1984 in twee uur tijd een video gemaakt voor U2 en die was verschrikkelijk en daardoor vroegen ze me nooit, ik had mijn kansen vergooid als videomaker voor U2. Maar ‘One’ was zo’n te gek nummer, ik dacht: ik móet bewijzen dat ik de juiste man ben.”

‘One’ is een indrukwekkend voorbeeld van Corbijns kracht. De video raakt precies de juiste snaar met beelden van Berlijn (vlak na de val van de Muur), shots van Bono’s vader en U2 als travestieten in Trabants. Corbijn heeft goede herinneringen aan het maken van ‘One’. “Toen voelde het echt als een groepje mensen met ideeën. Ze zijn nu zo groot, er zijn te veel mensen bij betrokken. Het is heel moeilijk om tot die kern terug te keren. Op zich ben ik nog altijd heel bereikbaar voor mensen, ik ga ook altijd nog terug naar kernideeën, ik probeer niet te denken aan het niveau van een artiest.” 

Anton Corbijn probeert niet bewust door het imago van sterren heen te prikken: “Ik vind het leuk om te spelen met situaties. Als je mensen alleen als rockster laat zien, is dat een bevestiging van iets dat ze al zijn. Ik vind het leuker om met andere elementen te spelen, waardoor het voor mensen makkelijker wordt zich met artiesten te identificeren.”

Ondanks het succes kondigde Corbijn in 2000 aan dat hij ophield met videomaken. “Ik had mijn ding gedaan en MTV was zo veranderd… Het publiek van MTV was zo jong geworden. Ik heb er uiteindelijk nog vijf gemaakt, maar eigenlijk allemaal voor vrienden. Als je goede vrienden hebt die met een song komen en je hebt een idee, dan is het moeilijk om nee te zeggen.”

Een van Corbijns grootste fans is REM-zanger Michael Stipe. Een video voor REM maakte Corbijn echter nooit, al had hij dat graag gedaan. Artiesten zelf benaderen doet hij niet, dat vind hij vragen om werk. “Met fotograferen vind ik dat anders, dan kun je even snel vragen of je een foto kan maken. Ik ken Michael heel goed, ik zie hem vaker dan Bono. Volgens mij weet hij best dat ik een video voor REM had willen maken." 

Of Corbijn daadwerkelijk stopt met videoclips? Met U2 heeft hij in ieder geval de afspraak eens in de vijf jaar een video te maken, de volgende over twee jaar. Ook wordt hij nog wekelijks gevraagd door nieuwe bewonderaars als Coldplay. En wie weet staat Michael Stipe ooit bij hem op de stoep met een inspirerend voorstel, zeg daar maar eens nee tegen. 

Oorspronkelijk verschenen in Vara TV Magazine 41 (2005) 

Ik deed de social media-redactie voor Edison Pop 2015 en ben best tevreden met het resultaat :-)