Een hoofd vol mogelijkheden

In de jaren tachtig en negentig was Edwyn Collins in de bloei van zijn leven. De Schotse zanger had succes met zijn post-punkband Orange Juice, waarmee hij in 1983 een top 10-hit behaalde met ‘Rip It Up’. Ruim tien jaar later scoorde Collins een wereldhit met ‘A Girl Like You’. In 2005 sloeg het noodlot toe: Collins kreeg een zware hersenbloeding en daarna nog een. Artsen gaven hem een kans van 1 op 100 dat hij het zou overleven.

Zes maanden lag de Schot in het ziekenhuis, maar hij overleefde. Het eerste half uur van de documentaire ‘The Possibilities Are Endless’, dat afgelopen weekend zijn Europese première beleefde op het IDFA, maakt op beklemmende wijze duidelijk hoe hij zich voelde toen hij weer bij bewustzijn kwam: gedesoriënteerd, gefragmenteerd. De verbinding met zichzelf was verbroken. Een gezond brein kan vrij makkelijk het juiste laatje met de juiste info vinden, maar Collins klinkt alsof hij eerst alle laatjes door moet spitten voordat hij de juiste heeft gevonden. Al die herinneringen, waar waren ze gebleven? Het is beangstigend om hem te horen hakkelen in de voice-over, te horen hoe hij zoekt naar woorden, naar associaties.

In het ziekenhuis kon hij aanvankelijk (naast ja en nee) maar twee dingen zeggen: “Grace Maxwell”, de naam van zijn vrouw, en “the possibilities are endless”. Zelf had hij geen idee waarom; wat hij ook probeerde, hij bleef ze maar herhalen.

Na het poëtische eerste deel van de documentaire, waarin prachtige, rustgevende beelden van Schotland op indringende wijze contrasteren met de voice-overs van Collins en zijn vrouw, komt Collins zelf in beeld. De vitale, brutale muzikant van weleer sleept met zijn been als hij loopt, kan zich niet meer herinneren hoeveel dagen een jaar heeft en moet huilen als hij zijn geliefde opnamestudio weer voor het eerst ziet – niet omdat hij die zo gemist heeft, maar omdat die zo onwennig voelt doordat de herinneringen haperen.

Langzaam krabbelt de zanger echter op: hij wil weer muziek maken. Aanvankelijk met behulp van zijn vrouw, die de snaren moet aanslaan terwijl hij de akkoorden speelt, maar uiteindelijk komen de ideeën en de liedjes weer. Creatie laat zich bij hem niet tegenhouden, niet door een slepend been en ook niet door een haperende hand. En daarmee is de documentaire een ode aan de wil en het doorzettingsvermogen. “Waar je ook bent,” zegt zijn vrouw Grace tegen hem als hij nog in coma ligt, “als dit teveel voor je is, is dat ok. Maar als je denkt dat er nog een weg terug is, dan moet je vechten. Hard vechten.”

‘The Possibilities Are Endless’ is ook een film over oneindige liefde. Het is prachtig om te zien hoe Grace haar man uitdaagt, aanspoort om beter te worden. “Ik mis de Edwyn van vroeger, die man die hij ooit was, dat zeg ik eerlijk”, vertelt ze in de film. Maar Collins zelf heeft er vrede mee: “Vroeger was ik zo gefocust op succes, op het arrogante af. Ik vind mezelf nu een aardiger mens geworden.”

Deze week draait ‘The Possibilities Are Endless’ nog op het IDFA. Kijk hier voor info.