​Voor wie bekend is met het werk van William Shakespeare, roept de naam Lady Macbeth direct een beeld op van een doortrapte vrouw die haar man uit blinde ambitie en meedogenloze eerzucht aanzet tot een gruwelijke geweldsorgie en daar ten slotte zelf aan onderdoor gaat.
 
De film Lady Macbeth gaat niet over de beruchte Schotse koningsvrouw uit Shakespeares tragedie, maar is gebaseerd op de novelle uit 1865 van de Russische schrijver Nikolaj Leskov; Lady Macbeth uit het district Mtsensk. Daarin wordt de jonge Katerina uitgehuwelijkt aan de veel oudere zoon van een fabriekseigenaar. Regisseur William Oldroyd verplaatste het verhaal naar het Victoriaanse Groot-Brittannië, waar Katherine min of meer verkocht wordt aan Alexander Lester, met als belangrijkste taak het zorgen voor nageslacht. 
 
Katherine moet binnen blijven, als een vogel opgesloten in een kooi van korsetlinten, hoepeljurken en strak ingevlochten haar. Zittend op de bank verslijt ze haar dagen. Ze verveelt zich zo gruwelijk dat ze constant zit te knikkebollen. Op de eerste huwelijksnacht laat ze zich naakt keuren door haar echtgenoot, maar aanraken doet hij haar niet. De jonge vrouw laat het aanvankelijk allemaal stoïcijns over zich heenkomen, maar in haar ogen glinstert dan al iets trots en opstandigs.
 
Nee, Katherine is geen typische kostuumdrama-deerne. Dat soort vrouwen slikt gevoelens in, beheerst zich en doet deemoedig wat haar verteld wordt, maar dit vogeltje laat zich niet zomaar kooien.
 
Als Alexander weg moet voor zaken en Katherine in contact komt met de warmbloedige stalknecht Sebastian, breekt ze los uit haar kooi. Het meisje blijkt geen vogel, maar een roofdier. Een niets ontziende lust en woeste verliefdheid maakt zich van haar meester en een ieder die in de weg staat moet het veld ruimen, desnoods met grof geweld.
 
Oldroyd vertelt hele verhalen met slechts een paar blikken of handelingen. In de openingsscène is de nieuwsgierige manier waarop Katherine tijdens haar huwelijk naar de man naast haar (en diens vader) kijkt, genoeg om je te vertellen dat zij deze mensen daar pas voor het eerst ziet. Een hand op een buik, een gesmoorde schreeuw achter een deur, het tergend lange getrappel van een klein jongetje in doodsnood – het is voldoende om als kijker deelgenoot te worden van de steeds groter wordende gat dat de jonge Katherine voor zichzelf graaft.
 
Als negentiende-eeuwse vrouw kon je geen kant op, welke weg je ook koos. Katherine schuwt het geweld net zo min als de vervloekte koningin aan wie de film zijn titel ontleent. Net als Lady Macbeth laat ook deze vrouw een spoor van vernieling achter. Toch kun je als kijker aanvankelijk nog sympathie opbrengen voor Katherine’s daden – alles beter dan die gekmakende leegte. Maar ze overspeelt haar hand en offert zelfs diegene waar ze het allemaal voor deed. 
 
Uiteindelijk blijft ze alleen achter op diezelfde bank waar ze eerder in slaap sukkelde.

​De kooi mag dan weg zijn, het net heeft zich evengoed gesloten. 

​Lady Macbeth draait sinds gisteren in de bioscoop. 

Vandaag werd bekend dat zeventien Amerikaanse staten een rechtszaak hebben ingediend tegen het klimaatdecreet van president Trump. Volgens deze staten is de regering wettelijk verplicht de CO2-uitstoot terug te dringen omdat het belang ervan wetenschappelijk is aangetoond. Maar wat zijn feiten waard als die door anderen slechts als mening worden gezien?
 
Twintig jaar geleden moest een vier jaar durende rechtszaak uitsluitsel geven over de Holocaust – had die nu wel of niet daadwerkelijk plaatsgevonden? De rechtszaak was aangespannen door de Britse auteur David Irving tegen een Amerikaanse collega, Deborah Lipstadt, en haar uitgeverij Penguin Books. Lipstadt had volgens Irving, een overtuigd Holocaustontkenner, ten onrechte beweerd dat hij een leugenaar en een vervalser van feiten was. Volgens de Britse wet was het nu aan Lipstadt om te bewijzen dat ze gelijk had. Uiteindelijk oordeelde de rechter in een document van maar liefst 333 pagina’s dat Irving de feiten in zijn boeken inderdaad systematisch verdraaid had en werd de ontkenning van de Holocaust daarmee juridisch de nek omgedraaid.
 
Deze taaie materie is nu door regisseur Mick Jackson en scenarist David Hare (The Hours, The Reader) verfilmd als rechtbankdrama met Rachel Weisz als Lipstadt en Timothy Spall als Irving. Weisz zet de Holocaustdeskundige uit Queens, New York neer als een pittige, assertieve dame die zich de kaas niet van het brood laat eten en er dan ook moeite mee heeft dat ze haar lot (en daaruit voortvloeiend ook dat van talloze Holocaust-overlevenden) in de handen van een team Britse advocaten moet leggen, die haar zelf niet willen laten getuigen en ook geen slachtoffers aan het woord willen laten. In een gesprek met Richard Rampton (Tom Wilkinson), de advocaat die namens haar het woord doet, vraagt die haar echter haar gevoelens opzij te zetten en haar geweten over te dragen aan hem. “What feels best is not necessarily what works best” stelt hij.
 
Lipstadt is niet per se een aimabel personage, maar dat hoeft geen probleem te zijn, al wordt haar heldenstatus er soms wel wat opzichtig ingehamerd (zo stopt ze tweemaal tijdens een hardlooprondje bij het standbeeld van Boadicea, de Keltische koningin die de opstand tegen de Romeinen leidde, en wordt aan het einde zelfs de indruk gewekt dat haar eigen prestatie vergelijkbaar is met die van verzetshelden in de Tweede Wereldoorlog).
 
Wat verder opvalt, is de stijlbreuk die de scènes in Auschwitz vormen met de rest van de film. Heel kort zijn daar schimmen te zien uit het verleden, van mensen die de trappen naar de gaskamers af gaan en gillen als het gas wordt opengedraaid. Alsof de horror van de Holocaust toch nog een gezicht moest krijgen, alsof er een emotionele tegenhanger moest zijn voor de kale feiten in de rechtszaal.
 
Voordat hij uitspraak gaat doen heeft de rechter in de film nog één vraag voor Lipstadts advocaat Rampton: ‘Wat nou als meneer Irving volledig gelooft in zijn eigen feiten? Als hij zijn eigen overtuiging als waarheid ziet? Heeft hij dan nog wel schuld?’
 
Denial is vooral een film over feiten versus emoties en gevoelens, een web waarin we steeds heviger verstrikt raken, alsof die 333 pagina’s nooit bestaan hebben. Dit maakt Denial een hoogst actuele en relevante film, over een narcistische populist (die na zijn juridische nederlaag doodleuk verkondigde dat de rechter het bij het verkeerde eind had) en zijn tegenstanders die pleitten voor de kale feiten en het wetenschappelijk bewijs.

​David Irving wint de laatste tijd overigens weer rap aan populariteit op internet, waar zijn theorieën gretig aftrek vinden. Het mag geen verrassing heten dat hij fan is van Donald Trump.
 
Denial draait vanaf vandaag in de bioscoop.