Hit me baby one more time

“Ontwrichtend” was het woord dat herhaaldelijk viel afgelopen vrijdag tijdens een lesdag scenarioschrijven. Het ging over vertelstructuur en hoe Hollywood graag happy endings laat zien, omdat we daar als mensheid behoefte aan hebben, als pleister op de wonde van onze vaak maar chaotische en willekeurige levens.  Maar het ging ook over films – meestal arthouse – die daarvan afwijken. Die verontrusten, die benauwen, ontwrichten inderdaad. Het zijn films die je een klap in het gezicht geven en je geschokt en met een wankel gemoed de bioscoop uit sturen.

Ik hou van dat soort films. Heus, ik kan ook intens genieten van romantische sprookjesverhalen als ‘Love Actually’ en ‘Amélie’, maar hartverscheurende films waarin het niet meer goed komt, raken me het meest. 

Hoewel videoclips vaak maar drie of vier minuten hebben om een verhaal te vertellen, is het sommige makers ook daar gelukt te ontwrichten. Een van de mooiste videoclips ooit gemaakt, wat mij betreft, is ‘Untitled #1 (A.K.A. Vaka)’ van de IJslandse band Sigur Rós. De muziekvideo uit 2003 is geregisseerd door Floria Sigismondi, die bekend staat om haar gotische, duistere stijl. De clip won vele prijzen, waaronder die van ‘Video Of The Year’ bij de MTV Europe Music Awards in 2003.

De video begint – na een abstract beeld van wat lijkt op een roodgloeiende sterrenhemel waarop ijsbloemen groeien – met een rij schattige kindertjes die geïnspecteerd worden voordat ze buiten gaan spelen. Aan het begin stemmen de beelden nog best vrolijk, met die leuke kindergezichtjes en het gelach op de achtergrond, al doet die inspectie van oren en monden in het begin al onheilspellend aan.

Als de kinderen uiteindelijk naar buiten gaan, blijkt het schoolplein een soort apocalyptisch landschap waar de grond bedekt is met zwarte as en de lucht bloedrood is. Een witte duif ligt dood in de as. De kinderen dragen gasmaskers, maar spelen even onbevangen als altijd. Er wordt een zwarte sneeuwpop gemaakt van as, compleet met wortel als neus. De muziek van Sigur Rós, etherisch, lieflijk en buitenaards tegelijk, maakt de beelden des te schrijnender en ijzingwekkender.

Het contrast tussen de prachtige, poëtische shots, de vervreemdende muziek, de vrolijk spelende kinderen en de pure horror van de setting is overweldigend.

En dan deelt Sigismondi de genadeklap uit. Een kind valt en raakt zijn gasmasker kwijt. Bij een ander kind zijn achter een masker wijd open gesperde ogen van schrik te zien. De leraar buigt zich over het kind. Het laatste, lange shot is een close-up van het ontblote gezicht van het gevallen kind in de as. Het knippert een paar keer zijn ogen en sluit die dan langzaam.

Au.

Minstens zo verontrustend is de video bij ‘Rabbit In Your Headlights’ van UNKLE, het gelegenheidsproject van DJ Shadow & James Lavelle met Radiohead’s Thom Yorke op vocalen. In de clip uit 1998, geregisseerd door Jonathan Glazer (‘Birth’, ‘Under The Skin’), loopt een man (type zwerver, slonzig, in zichzelf pratend) door een tunnel waar auto’s op hoge snelheid doorheen razen. Hij loopt midden op de rijbaan. In het begin ontwijken de auto’s hem nog, maar als snel wordt hij geraakt. Hij valt, maar herpakt zich, staat weer op en loopt onverstoorbaar verder. Daarna is het hek van de dam. Keiharde frontale botsingen volgen, maar de man blijft opkrabbelen en onverstoorbaar doorlopen en -praten. Hij doet zijn jas uit en onthult een ontbloot bovenlijf vol schrammen. Opeens staat hij stil, midden op de weg. Hij spreidt zijn armen. Een auto ramt hem keihard van achteren, maar het is alsof die tegen een betonnen muur botst. Een enorme wolk van stof vormt zich om de man heen, stukken auto vliegen in het rond, maar de man blijft overeind. Toch nog een soort van happy end dus, maar naast een gevoel van triomf overheersen toch vooral de verwarring en de onrust.

Beide videoclips zijn meer dan tien jaar oud. De laatste jaren hou ik de ontwikkelingen op clipgebied helaas niet meer zo nauwlettend in de gaten, maar ik heb zo’n vermoeden dat zulke clips niet meer gemaakt worden. Of wel? Zijn er recente video’s die net zo verpletterend zijn, die je net zo ontredderd achterlaten?

Het wordt tijd dat clipmakers weer eens wat klappen gaan uitdelen.